Mijn opa is geboren op Sumatra, Indonesië. Hij was half Nederlands, half Indonesisch. Een Indo dus. Ik heb natuurlijk altijd geweten dat hij naar Nederland is gekomen. Maar waarom is hij eigenlijk gevlucht? En waarom was hij half Nederlands? Wat deden zijn Nederlandse voorouders daar? Deze vragen leidden tot een onderzoek dat mij bracht naar de tijd dat Nederlanders voor het eerst voet aan wal zetten op deze verre eilanden. De tijd van de specerij oorlogen. De tijd van de VOC.
In de minor Not Only Design kreeg ik de tijd, ruimte en werkplaatsen tot mijn beschikking om dit onderzoek tot uiting te brengen. Het eindwerk is een installatie met verschillende objecten die je zintuigen en gevoel kunnen prikkelen. Schuif aan en zie, ruik, proef en voel.
Elk specerij heeft zijn eigen verhaal. Stuk voor stuk vonden ze hun weg naar Nederland, maar de kolonisten waren niet vredelievend. Doormiddel van geweld, slavernij en ontvolking wist de VOC het monopoly op de specerijen te bemachtigen. De etiketten op deze kruidenpotten vertellen een fractie van de verhalen van die specerijen en de mensen die alles werd ontnomen.
Ik denk dat het belangrijk is om te herinneren dat deze gebeurtenissen, ook al is het 400 jaar geleden, nog steeds merkbaar zijn vandaag de dag. Kolonialisme en racisme gingen hand in hand. En 400 jaar later is er nog steeds geen einde gekomen aan racisme.
Het typisch Hollandse speculaasje zit vol met specerijen uit Zuidoost-Azië. Het is voor ons zo vanzelfsprekend dat de specerijen hier zijn. Zo vanzelfsprekend dat we ons bijna vergeten af te vragen of het wel vanzelfsprekend had moeten zijn.
De VOC koloniseerde aan de oostelijke kant van de wereld, en de WIC koloniseerde aan de westelijke kan van de wereld (vanuit Nederlands perspectief). Hoe lees je deze tegeltjes als je in gedachten houdt wat je tot nu toe hebt geleerd over de VOC?
Sits is een handbeschilderde stof die de VOC meenam uit India onderweg naar Indonesië om te gebruiken als ruilmiddel. Ook werd de stof meegenomen naar Nederland om kleding van te maken. De kleur van de bloemen en de stof gaven aan waar de stof voor bedoeld was. Zo was rood en groen voor feestelijke gelegenheden en rood met wit voor het trouwen. Blauwe bloemen op een witte stof waren voor rouw.
De geborduurde gouden ketting met het logo van de VOC staat voor het toe-eigenen van dat wat niet van jou is en de rijkdom die hen dat opleverde.
Bedankt dat je de tijd hebt genomen om een kijkje te nemen in mijn onderzoek. Het is een gigantisch en complex netwerk van verhalen waar ik een klein gedeelte van heb uitgelicht.
De VOC gebruikte grof geweld, maar toch waren er velen die zich dapper hebben verzet. Deze verhalen zou ik in de toekomst graag nog willen uitlichten.
Ik hoop dat mijn onderzoek iets in jou heeft kunnen prikkelen.
Belangrijkste bronnen:
Boek: Banda - Marjolein van Pagee
Wereldmuseum Amsterdam
Documentaire: Kleinkinderen van de Oost